Loskomen van piekeren en belemmerende verhalen

Introductie innovatieve benadering voor de aanpak van mentale klachten en burn-out

Samenvatting
De NLT-methode® is een innovatieve benadering die individuen helpt los te komen van hun dominante, belemmerende gedachten, welke een verstoring van de energiehuishouding en geestelijk welzijn kunnen veroorzaken. Deze methode combineert de door MIT ontwikkelde narratieve analyse en cognitieve gedragstherapie, gericht op het bevorderen van zelfinzicht om mentale klachten en burn-out aan te pakken. Het proces begint met het verzamelen van persoonlijke verhalen in een niet-oordelende setting, gevolgd door het identificeren van dominante negatieve patronen die het dagelijks functioneren belemmeren. Cliënten worden aangemoedigd hun perspectief te veranderen en te herinterpreteren, wat nieuwe inzichten oplevert. Vervolgens worden zij geleid naar het verkennen van oplossingen, waarbij zelfbeschikking en het ontwikkelen van effectieve copingstrategieën centraal staan. Het delen van persoonlijke verhalen speelt een cruciale rol in de methode, waarbij cliënten gestimuleerd worden om hun hernieuwde inzichten te delen met anderen. Dit proces van delen wordt gezien als de eerste stap naar het openen van een nieuw hoofdstuk in hun leven, wat bijdraagt aan een gevoel van bevrijding en de opbouw van een hernieuwd zelfvertrouwen en welzijn. Dit artikel belicht niet alleen de theoretische aspecten van de NLT-methode®, maar biedt ook praktische inzichten in hoe het delen van verhalen kan leiden tot het herstel van energie, beheersing van prikkels en verbetering van geestelijk welzijn. Het artikel benadrukt het belang van het proces, de rol van de narratief analist en het potentieel voor cliënten om een meer doelgericht leven te leiden.

Loskomen van piekeren en negatieve gedachten kan een uitdagend proces zijn dat je dagelijkse functioneren aanzienlijk beïnvloedt. Dit kan leiden tot een verstoorde energiebalans, een verminderde prikkelbeheersing en een aantasting van je geestelijk welzijn. Velen zullen erkennen dat ze deze patronen willen doorbreken. Maar hoe bereiken we dit? De ‘Narrative Learning Transformation’ (NLT)-methode, gefundeerd op wetenschappelijke inzichten, biedt een gestructureerd kader dat de kracht van persoonlijke verhalen en schema’s inzet om mentale klachten of burn-out te overwinnen op basis van zelfbeschikking. In dit artikel leggen we uit hoe de NLT-methode® werkt.

Amsterdam, oktober 2023. Door Rob Wilders, psychosociaal narratief therapeut

De betekenis van narratieven en schema’s
De manier waarop we denken, voelen en handelen wordt voornamelijk bepaald door perceptie en interpretatie van ervaringen en persoonlijke gebeurtenissen. Een verhaal dat een grote impact heeft op ons leven noemen we een narratief.

In de context van de NLT-methode® verwijst een verhaal naar een persoonlijk schema in ons geheugen dat we gebruiken om de wereld om ons heen te begrijpen. Een schema kunnen we zien als een mentale structuur waarop we toekomstige ervaringen filteren, beoordelen en interpreteren. Oftewel het is de lens waardoor we naar de wereld kijken. Schema’s kunnen zowel bewust als onbewust onze gedachten, emoties en gedrag sterk beïnvloeden. Ze helpen ons snel te reageren op situaties, gebaseerd op eerdere ervaringen. Schema’s bepalen in die zin dus onze standpunten, aannames, overtuigingen, meningen en waarden.

Hoewel schema’s ons helpen om snel keuzes te maken, kunnen ze soms een vertekend beeld van de realiteit schetsen door nieuwe gebeurtenissen onjuist te interpreteren. Dit kan leiden tot teleurstelling, sombere gedachten, angst of ongezonde spanning in relaties.

Omdat verhalen de bouwstenen vormen van onze schema’s is het een optie om deze verhalen te onderzoeken. Want als we vastlopen in ons dagelijks functioneren, dan lopen we mogelijkerwijs vast in onze eigen verhalen.

“Door verhalen goed te beluisteren kunnen we ze structuren en verkennen. Dat levert vaak nieuwe informatie op, die perspectieven kunnen veranderen.”

 

De NLT-methode®
De NLT-methode® is gebaseerd op een wetenschappelijke benadering voor het analyseren van narratieven. Het is eind vorige eeuw ontwikkeld door MIT – Massachusetts Institute of Technology – en was een manier om de menselijke connectie en betekenisgeving van medewerkers in organisaties te analyseren op basis van een narratieve benadering. Deze methode was gebaseerd op een aantal stappen: gedegen voorbereiding, ‘critical-event-interviewing’, gestructureerde verwerking van narratieve data, analyse, reflectie, authoring en delen. Deze methode heeft NLT-Lab® gecombineerd met de interventies uit de cognitieve gedragstherapie om in te kunnen zetten bij mentale klachten en burn-out herstel.

De NLT-methode® is een gestructureerd onderzoeksproces voor het analyseren van persoonlijke verhalen, met als doel het bevorderen van inzicht en positieve verandering in gedachten en gedrag. Het proces omvat vier fasen:

Narrative Observation (NO):
De eerste fase van de NLT-methode®, Narrative Observation (NO), is fundamenteel voor het hele proces. Hier staat de aandacht volledig gericht op het waarnemen en verzamelen van de persoonlijke verhalen van de cliënt.

In een veilige en oordeelvrije omgeving krijgt de cliënt de ruimte om vrijuit te spreken. Het is een moment waarin ze hun ervaringen, gevoelens en gedachten kunnen delen zonder angst voor kritiek of afwijzing. Het doel is om een volledig en ongefilterd beeld te krijgen van de innerlijke narratieven die de cliënt heeft ontwikkeld.

Tijdens deze observatieperiode luistert de analist actief, met een focus op zowel de inhoud als de emotionele ondertonen van het verhaal. Narratieve technieken worden ingezet om de cliënt te helpen dieper in te gaan op details die ze misschien over het hoofd zien of vermijden. Dit kan worden bereikt door open vragen te stellen die de cliënt uitnodigen om zijn of haar verhaal verder uit te diepen.

Het doel van NO is niet alleen om de verhalen te verzamelen, maar ook om te beginnen met het begrijpen van hoe deze verhalen de percepties van de cliënt van hun eigen leven en de wereld om hen heen beïnvloeden. Dit is een subtiele kunst: de analist moet empathisch en intuïtief genoeg zijn om significante momenten en thema’s in het verhaal te herkennen, terwijl hij de cliënt de ruimte biedt om zich uit te drukken. Het is een proces van samen ontdekken, waarbij de cliënt de verteller is en de analist een begeleidende rol speelt.

Identify Dominance (ID):
De tweede fase van de NLT-methode®, ‘Identify Dominance’ (ID), richt zich op het herkennen en benoemen van de dominante thema’s en patronen binnen de persoonlijke verhalen die in de eerste fase zijn verzameld. Deze dominante elementen zijn vaak diepgewortelde overtuigingen en terugkerende gedragspatronen die een sterke invloed hebben op het welzijn en dagelijks functioneren van een individu. Ze kunnen voortkomen uit lang ingesleten gewoontes, culturele conditionering of als reactie op traumatische gebeurtenissen. Deze dominanties leiden vaak tot een negatieve percepties ten aanzien van bepaalde gebeurtenissen of een beperkte kijk op mogelijkheden.

In deze fase wordt nauwgezet gekeken naar hoe deze dominante elementen zich manifesteren en de persoon belemmeren. Het kan gaan om herhaalde negatieve zelfpraat, een vast patroon van vermijding, of een steeds terugkerende emotionele reactie die niet langer dienstbaar is. Door deze elementen te identificeren, kunnen cliënt en analist samenwerken om inzicht te krijgen in de invloed ervan op de energiehuishouding, de prikkeloverdracht en het algemeen psychologisch functioneren.

Het doel is om de cliënt te helpen deze overheersende negatieve verhalen te herkennen en te begrijpen dat ze niet altijd de volledige waarheid vertegenwoordigen. Dit bewustwordingsproces is een cruciale stap naar verandering, omdat het de basis legt voor de volgende fasen waarin men werkt aan het herinterpreteren en uiteindelijk transformeren van deze verhalen. Het uiteindelijke doel is het creëren van een meer gebalanceerd en gezond narratief dat het geestelijk welzijn bevordert.

Change Perspective (CP):
De derde fase, ‘Change Perspective’ (CP), is een cruciale stap binnen de NLT-methode® die zich richt op het heroverwegen van de gebeurtenissen en ervaringen die aan de basis liggen van het dominante verhaal. De kern van deze fase is het verschaffen van nieuwe invalshoeken en het aanbieden van alternatieve manieren om naar de situaties en verhalen te kijken die de cliënt als problematisch heeft ervaren.

In deze fase wordt de cliënt aangemoedigd om buiten de grenzen van het gebruikelijke denkpatroon te treden. Dit kan gebeuren door vragen te stellen die de cliënt uitdagen om hun ervaringen vanuit het perspectief van een ander te bekijken, of door het verkennen van ‘wat als’-scenario’s die afwijken van hun vastgestelde overtuigingen. Het kan ook betekenen dat de cliënt zichzelf ziet in de context van een breder verhaal, of door de ogen van een medelevende observator, in plaats van een kritische rechter.

Het veranderen van perspectief is bedoeld om de cliënt in staat te stellen om los te komen van beperkende narratieven en om het verleden op een meer constructieve en minder belastende manier te bezien. Het kan ook nieuwe inzichten onthullen die eerder over het hoofd werden gezien of doelbewust werden genegeerd, omdat ze niet pasten binnen het dominante verhaal.

Deze fase kan leiden tot een herinterpretatie van gebeurtenissen, waardoor de cliënt een meer empowerend verhaal over zichzelf en zijn leven kan vormen. Deze herinterpretatie dient als een springplank voor de vierde en tevens laatste fase, waarin de cliënt actief oplossingen gaat verkennen en ontwikkelen voor toekomstige uitdagingen. Het uiteindelijke doel is om de cliënt in staat te stellen om met hernieuwde energie en een verbeterde geestelijke gezondheid zijn of haar dagelijkse leven te hervatten.

Explore Solutions (ES):
In de vierde en laatste fase van de NLT-methode®, ‘Explore Solutions’ (ES), ligt de focus op zelfbeschikking: cliënten nemen het heft in eigen handen door persoonlijke oplossingen te verkennen die hen helpen effectiever om te gaan met toekomstige uitdagingen. Deze fase is een dynamisch vervolg op de herinterpretatie van gebeurtenissen, waarbij cliënten nieuwe strategieën en handelwijzen ontwikkelen op basis van de verworven inzichten.

In deze proactieve fase faciliteert de narratief analist het proces door als klankbord te dienen, zonder te adviseren of te oordelen. De cliënt is de expert van zijn eigen ervaring en is daarmee verantwoordelijk voor het verkennen van de effectiviteit van verschillende oplossingen. Dit kan variëren van kleine aanpassingen in het dagelijks leven tot significante veranderingen in levensstijl of gedrag.

Het doel is om de cliënt uit te rusten met de tools om zijn of haar eigen pad te kiezen en te bewandelen, met een hernieuwd gevoel van empowerment en competentie. Dit leidt tot herstel van de energiehuishouding, het herstel van een gezonde prikkeloverdracht en bevordering van het geestelijk welzijn, waardoor cliënten in staat zijn met vertrouwen hun dagelijkse leven weer op te pakken.

Holistische benadering
De NLT-methode® is een cyclisch en dynamisch proces, waarin persoonlijke verhalen en ervaringen worden geanalyseerd en omgezet in constructieve oplossingen. Beginnend met de narratieve observatie, identificatie van dominante thema’s, perspectiefwisseling en het verkennen van oplossingen, genereert elke fase nieuwe inzichten die leiden tot verdere persoonlijke ontwikkeling.

Naarmate cliënten leren om zelfstandig door deze cyclus te navigeren, wordt de rol van de narratief analist kleiner. Het uiteindelijke doel is dat de cliënt onafhankelijk het herstelproces kan voortzetten, waardoor de afhankelijkheid van de analist afneemt. Het herhaald doorlopen van deze fasen draagt bij aan een diepgaand begrip van de eigen mentale patronen en het vermogen om zelf effectieve veranderingen door te voeren.

De samenwerking met andere hulpverleners versterkt dit proces door het aanbieden van een holistische benadering. Hierdoor worden verschillende perspectieven en expertises samengebracht, wat de cliënt een breed spectrum aan inzichten en gereedschappen biedt. Dit bevordert een integraal herstel en verzekert dat de cliënt ondersteund wordt door een cohesief netwerk van zorg, waarbij elke professional bijdraagt aan het versterken van het vermogen van de cliënt om zelf de regie te houden over zijn geestelijk welzijn.

“Door je eigen verhaal terug te lezen, kun je er nog eens over nadenken en soms vallen dan puzzelstukjes op hun plaats.”

Het onderscheidende karakter van de NLT-methode®
In tegenstelling tot sessies bij andere zorgverleners worden de verhalen die cliënt vertelt opgenomen om in een latere fase te kunnen transcriberen. Dit is de omzetting van de audio-opname naar tekst.

Waarom is dit belangrijk? Omdat het een rijke ‘tapestry’ van cognitieve en emotionele processen activeert die cliënt helpen bij het verkrijgen van zelfinzicht. Een tapestry, of tapijtwerk, staat bekend om zijn complexe en gedetailleerde weefpatronen. In de context van een narratieve analyse is het een metafoor voor een diepgaande en veelomvattende reeks reacties die in de geest worden gestimuleerd. Een diversiteit aan gedachten, herinneringen, gevoelens en inzichten die samen een rijkgeschakeerd patroon van mentale activiteit vormen.

Het teruglezen van een eigen verhaal dient dus als een krachtige versterker van reflectie. Het biedt de cliënt een unieke mogelijkheid om de woorden die hij of zij heeft uitgesproken in alle rust te heroverwegen, waardoor deze een dieper niveau van begrip en introspectie kan bereiken.

Bovendien, wanneer cliënten ervaringen op papier ziet, worden ze minder abstract en meer tastbaar, wat het mogelijk maakt om ze te objectiveren. Deze objectivering is cruciaal voor het analyseren en begrijpen van je verhaal, omdat het hen in staat stelt om met enige afstand naar hun eigen ervaringen te kijken. Alsof ze een buitenstaander zijn die zijn eigen verhaal probeert te ontcijferen van wat er is gebeurd. Soms kan er ook voor gekozen worden om het verhaal direct terug te koppelen in de ik-vorm. Dan wordt het echter geen transcriptie meer genoemd. De reden om hiervoor te kiezen is dat de narratief analist de gedachten van de cliënt nog meer uitdaagt, waardoor deze een nog dieper niveau van begrip en introspectie kan bereiken.

Verder activeert en stimuleert het actieve proces van lezen andere delen van het brein dan wanneer cliënt luistert of spreekt. Lezen vereist een actieve betrokkenheid, waarbij begrip en herinnering essentieel zijn. Dit draagt bij aan het herstructureren van gedachten en herinneringen. Zo kunnen cliënten door het teruglezen van hun verhaal tot nieuwe interpretaties komen of bepaalde aspecten van hun verhaal ‘herschrijven’.

Tenslotte versterkt het proces van teruglezen het geheugen. Het vertellen, horen en lezen vormt een herhalingscyclus die helpt om de herinnering aan het verhaal te consolideren in het langetermijngeheugen. Het kan ook dienen als een emotionele verwerkingstool, aangezien cliënten bij het herlezen van hun verhaal de emoties opnieuw kunnen ervaren. Dit biedt hen de kans om door de gevoelens heen te werken en ze te verwerken. Het teruglezen van het eigen verhaal is dus niet slechts een herhaling van wat gezegd is, maar een diepgaand proces dat reflectie, begrip, geheugenversterking en herstel bevordert.

Leren van je eigen verhalen
Het principe van de NLT-methode® is dus dat cliënten leren van hun eigen verhalen en deze gebruiken om dominante, negatieve verhaalelementen te identificeren om deze vervolgens om te buigen naar oplossingsgerichte, positieve percepties. Hierdoor kunnen zij beter kunnen omgaan met situaties die hen belemmeren in hun werk, hun dagelijks functioneren of in relatie tot anderen. Het gehele proces leggen we vast in een narratief verslag dat gebruikt kan worden als naslagwerk of als document om andere zorgverleners te informeren. Dit laatste kan bijdragen aan een snellere en efficiëntere behandeling.

“Het delen van je verhaal is de start van een nieuw hoofdstuk”

Het delen van je hernieuwde verhaal
Het narratieve verslag is echter niet het sluitstuk van de NLT-methode. Het uiteindelijke verhaal krijgt pas waarde als cliënten bereid zijn om hun hernieuwde verhaal te delen met anderen. Een nieuw hoofdstuk kan pas beginnen als dit vertrouwen er is.

Deze stap niet altijd vanzelfsprekend. Cliënten kunnen terughoudend zijn met het delen van persoonlijke verhalen uit angst voor oordeel en het niet begrepen worden, wat kan resulteren in schaamte of afwijzing. Privacyzorgen en wantrouwen in de toehoorder kunnen ook een rol spelen, evenals eerdere negatieve ervaringen of het risico van kwetsbaarheid.

Toch is het juist deze kwetsbaarheid waarom het delen van hun verhaal met naasten een cruciale stap voorwaarts kan zijn voor cliënten. Dit omdat het een proces van externe validatie en steun initieert. Wanneer cliënten openlijk hun gevoelens en de inzichten die uit een narratieve analyse naar voren zijn gekomen, delen, erkennen zij hun ervaringen en de impact ervan op hun leven. Dit kan een bevrijdend gevoel geven en een gevoel van opluchting bieden.

Het openstellen en delen van hun verhaal nodigt anderen uit om hun perspectief te begrijpen. Dit kan leiden tot diepere verbindingen met de mensen om hen heen en kan een bron van kracht worden. Zo’n proces kan de last van het alleen dragen van ervaringen verlichten en kan helpen gevoelens van isolatie, niet gehoord worden en eenzaamheid te overwinnen.

Het uitspreken van hun verhaal en gevoelens bevestigt de lessen en inzichten die ze hebben opgedaan. Het kan de eerste stap zijn in het integreren van deze inzichten in hun dagelijks leven, wat leidt tot persoonlijke groei en ontwikkeling. Dit ‘nieuwe hoofdstuk’ kan beginnen met een veranderd zelfbeeld en een nieuwe manier van interactie met de wereld, gebaseerd op hernieuwd zelfvertrouwen en een heldere visie op hun eigen waarden en doelen.

Narratief analisten spelen een belangrijke rol in dit hele eindproces; zij dienen als bewakers van het verhaal en respecteren de keuzes van de cliënt over het delen ervan. Zij handhaven de ‘gouden regel’ dat de eigenaar van het verhaal het voor het zeggen heeft. Dit respect voor autonomie en eigendom van het verhaal bevestigt de waarde van het individu en zijn of haar ervaringen.

Daarnaast kunnen narratief analisten, indien gewenst door de cliënt, optreden als facilitators of moderators om het delen van verhalen te ondersteunen. In deze rol brengen ze relevante partijen samen en helpen ze bij het creëren van een omgeving waarin verhalen veilig gedeeld kunnen worden. Ze bieden structuur en begeleiding tijdens het proces, zorgen voor een duidelijke communicatie en helpen mogelijke misverstanden te voorkomen. De analist houdt zich hierbij op de achtergrond, zonder sturend te zijn in de inhoud of de richting van het gesprek. Eventueel nieuwe inzichten die voortvloeien uit het delen van een narratief kunnen nog worden meegenomen in het narratieve eindverslag.

Tot slot
Over het algemeen is het vertellen van het eigen verhaal een actieve stap richting herstel en vooruitgang voor cliënten. Het kan het pad effenen voor verdere positieve veranderingen en kan een fundament leggen voor een toekomst waarin ze zich niet langer gedomineerd voelen door het verleden, maar geleid door een zelfbewust en doelgericht leven.