De verhalen die we over onszelf en de wereld vertellen, zijn krachtiger dan we vaak beseffen. Ze bepalen niet alleen hoe we naar gebeurtenissen kijken, maar ook hoe we ons voelen en gedragen. Sommige verhalen geven ons houvast en richting, andere kunnen ons juist beperken en psychisch ongemak veroorzaken. Narratieve therapie maakt gebruik van de kracht van verhalen om mentale klachten te verlichten. In dit artikel leg ik, in het kader van ‘informed consent’,  uit wat de belangrijkste principes zijn van deze benadering.

Door: Rob Wilders, psychosociaal therapeut

Verhalen en mentale kaders

Onze manier van denken wordt sterk beïnvloed door mentale kaders: overtuigingen, aannames, culturele waarden, verwachtingen en vooroordelen die we in de loop van ons leven ontwikkelen. Deze kaders zijn gebaseerd op herinneringen en ervaringen, die we in ons brein opslaan als verhalen. Verhalen geven betekenis aan onze ervaringen en vormen zo de bril waardoor we naar onszelf, anderen en de wereld kijken.

De voordelen van het beluisteren van je verhaal

Het onderzoeken en vertellen van je eigen verhaal levert drie belangrijke voordelen op:

1. Ordening en overzicht
Allereerst helpt het om je verhalen te ordenen en op te ruimen. Je kunt dit vergelijken met een rommelig bureau: als er overal papieren en spullen liggen, is het lastig om te vinden wat je zoekt. Door op te ruimen en te bepalen wat belangrijk is en wat niet, ontstaat er overzicht. Zo werkt het ook met verhalen. Door je ervaringen te ordenen, worden verbanden duidelijker en krijgen zaken meer betekenis.

2. Zicht op het geheel
Ten tweede biedt narratieve therapie de ruimte om je volledige verhaal te vertellen, zonder oordeel. Dit is belangrijk, omdat we geneigd zijn om de wereld én onszelf in losse fragmenten te benaderen: ik en jij, werk en privé, denken en voelen, wij en zij, goed en fout. Dat doen we uit gewoonte, omdat het overzichtelijk lijkt. Maar in werkelijkheid is die fragmentatie een illusie.

Al onze verhalen zijn met elkaar verbonden. Ze vormen samen één geheel – een dynamisch, levend proces waarin elk verhaal in relatie staat tot andere verhalen. Wanneer we blijven denken in losse stukjes, raken we het zicht op dat grotere geheel kwijt. Dat kan leiden tot innerlijke misverstanden, conflicten, verdeeldheid en uiteindelijk tot mentale of sociale problemen. Door je verhaal in zijn geheel te bekijken, ontstaat ruimte voor nuance, waardoor psychisch ongemak kan verminderen.

“Je verhaal bepaalt niet alleen wie je bent, maar ook hoe vrij je je voelt. Door anders naar je verhaal te kijken, verandert je blik op jezelf en de wereld.”

3. Inzicht in je mentale kaders
Het derde voordeel van narratieve therapie is dat je inzicht krijgt in de context van je eigen mentale kaders. Door aandachtig naar je verhaal te luisteren, ontdek je hoe jouw overtuigingen en aannames zijn ontstaan, en vanuit welk perspectief je naar jezelf en de wereld kijkt.

Wanneer mentale kaders een negatieve invloed hebben op je dagelijks leven, spreken we van dominante, belemmerende verhalen. Deze verhalen kleuren je gedachten, gevoelens en gedrag op een negatieve manier en veroorzaken psychisch ongemak. In narratieve therapie brengen we deze verhalen in kaart, om ze vervolgens samen te onderzoeken – zonder oordeel. We benaderen ze vanuit verschillende perspectieven, zodat er ruimte ontstaat voor nieuwe betekenissen. Het doel is om dominante, belemmerende verhalen te transformeren naar bekrachtigende verhalen, die meer mogelijkheden en veerkracht bieden.

Kansen én grenzen van narratieve therapie

Narratieve therapie biedt mensen de mogelijkheid om anders naar zichzelf en hun ervaringen te kijken, maar zoals bij elke benadering kent ook deze methode haar grenzen. Een belangrijk aandachtspunt is dat narratieve therapie sterk afhankelijk is van taal en reflectievermogen. Voor mensen die moeite hebben om hun gevoelens onder woorden te brengen, of die minder verbaal ingesteld zijn, kan deze therapievorm als abstract of intensief worden ervaren. Daarnaast vraagt narratief werk tijd; het herschrijven van dominante verhalen is geen snel proces en vraagt inzet, bereidheid tot zelfonderzoek en soms het herbeleven van pijnlijke ervaringen. Bij twijfel zullen we in overleg treden met je huisarts. Ten slotte kan narratieve therapie voor sommige mensen onvoldoende houvast bieden wanneer zij behoefte hebben aan meer gestructureerde oefeningen of gedragsgerichte aanpakken. In die gevallen kan een combinatie met bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie of schematherapie wenselijk zijn.

Tot slot

Narratieve therapie nodigt uit om anders naar jezelf en je ervaringen te kijken. Door je eigen verhaal te vertellen, te ordenen en in een groter geheel te plaatsen, ontstaat er ruimte voor herstel, inzicht en groei. Het verhaal dat je jezelf vertelt, is nooit in steen gebeiteld. Je kunt het herschrijven – met meer nuance, mildheid en perspectief.

Vrijblijvende kennismaking:
Benieuwd wat narratieve therapie voor jou kan betekenen? Neem vrijblijvend contact op voor een kennismakingsgesprek. Samen bekijken we hoe we jouw verhalen kunnen onderzoeken en hoe je ruimte kunt maken voor nieuwe perspectieven.