Het is anders, niet minder

.

.

BIJZONDERE NARRATIEVEN

Graag ga ik op bezoek bij Frank. In de loop van je jaren dat ik hem ken is mijn relatie tot hem langzaam geëvolueerd van zakelijk naar vriendschap. In zijn werkzame leven was Frank niet altijd even gemakkelijk, maar wel oprecht. Een combinatie waar je niet alleen vrienden mee maakt, maar ook rivalen mee binnenhaalt. Op zichzelf kan ik dit nog wel begrijpen. Waar ik echter moeite mee heb zijn mensen die je vriendelijk naar de mond praten en zodra je uit het zicht ben een dolk in je rug steken. Ik denk dat Frank een aantal van dit soort figuren om zich heen had. Hij zei er nooit wat van, maar bepaalde “onvriendelijke” acties raakte hem wel.

Soms heb ik het gevoel dat de tijd sneller gaat dan het licht. Het is alweer enige tijd geleden dat ik Frank heb gesproken. Ben benieuwd hoe het met hem gaat en wat hij doet. Als gebruikelijk stuur ik hem een appje: ,,Hé makker, afknijpen die hap en vertel me hoe het in het leven ervoor staat…” Normaal reageert hij altijd direct, nu liet zijn reactie enige tijd op zich wachten. Daags erna zie ik zijn respons: ,,Hoi Rob, ben ernstig ziek… hersenletsel… beroerte… verlamming… doof.” Ik lees het berichtje een paar keer en krijg het er koud van. F*ck, dit zijn geen grappen meer. Zodra het mogelijk is spreken we direct af. Natuurlijk ben ik weer eens aan de late kant, maar daar kijkt Frank niet meer van op. Best spannend om hem weer te zien. Wie kom ik zo meteen tegen?

Als ik binnenstap zie ik hem staan. Kennelijk valt dat niet mee. Maar waarom kijkt hij zo streng? ,,Je bent weer eens te laat Wilders!” Daarna kan hij zijn stijve grimas niet meer houden en schiet in de lach. Het is deze ondeugende blik die ik direct herken. Het stelt me onmiddellijk op mijn gemak. In welke toestand Frank ook is, zijn gevoel van gastvrijheid is er niet minder om. Ondanks al zijn beperkingen voelt het vertrouwd. Zelfs om zijn kwajongensachtige grappen moet ik nog smakelijk lachen. We zitten aan de tafel in de serre, voorzien van een lekker kopje koffie door zijn lieve vrouw Machteld. Langzaam krijg ik het verhaal te horen. Het begon als een griepje en voelde me niet lekker. Terwijl zijn vrouw aanstalten maakt naar haar werk te gaan, besluit hij om nog even te blijven liggen. Niets voor Frank. Helemaal gerust is Machteld er niet op en belt hem om te vragen hoe het gaat. Lang verhaal kort, Frank ligt twee uur later op de spoedeisende hulp. Te lang doorgelopen met een keelontsteking. Er ontwikkelt zich een meningokokbacterie die naar binnen sluipt en nestelt zich in hersens en hart. De gevolgen zijn ernstig: hersenvliesontsteking, beroerte, epileptische aanvallen. Coma en IC opname volgen. Frank ontwaakt. Een van de eerste gedachte die bij hem opkomt is ‘ik zal ook deze situatie overwinnen’. Een maandenlange revalidatie en de nodige operaties volgen. Frank is van het ene op het andere moment stokdoof. Specialisten in het Radbout slagen erin om een ingenieus implantaat in zijn hersenen aan te brengen. Geluidsgolven worden omgezet in hersenactiviteit. Oorspronkelijke stemmen en vertrouwde geluiden zijn niet meer te herkennen. Wel worden de zintuigelijke gehoorwaarnemingen omgezet in begrijpelijke signalen voor de hersenen. Op deze manier heeft Frank weer, zei het beperkt, contact met de buitenwereld. Ik vraag me af hoe het is om de stem van je eigen vrouw en kinderen niet meer te herkennen. Desalniettemin observeer ik dat de vorm is veranderd, maar de inhoud is behouden. Na dit warme bezoek houden we contact. Frank is qua streken niet verandert. In het Maastrichts zouden ze zeggen: ’t blijf ‘ne koejong’ (het blijft een kwajongen).

Gisteren breng ik samen met mijn vrouw Petra weer een bezoek aan Frank. Ik kijk ernaar uit, zonder enige verwachtingen. Het wordt een bijzonder gesprek, waarbij ik gaandeweg nieuwsgierig ben naar hetgeen er voor Frank allemaal is veranderd in mentaal opzicht. Na de koffie met gebak en een heerlijke lunch praten we over het leven. Frank noemt me plagend ‘de filosoof’, maar hij is welbereidheid om input te geven aan een mooie dialoog: Wat is de betekenis van leven? Wat houdt ons bezig? Wat maakt ons tot wie we zijn? Ik vraag Frank welk cijfer hij het leven geeft vóór en na zijn hersenletsel? Hij kijkt me aan en denkt na. Dan doorbreekt hij de stilte met het geven van een opvallend antwoord: ,,Vóór mijn ziekte zou ik mijn leven een 8 willen geven. Nu ik ziek ben, geef ik het een 10.” We kijken elkaar met zijn vieren aan. ,,Een 10, vraag ik hem?”. Frank vervolgt zijn verhaal: ,,Als kleine jongen en zoon van Ambonese ouders kom ik begin jaren 60 aan in Vught. Het is bizar. In de barakken van een concentratiekamp worden we als Ambonezen na de oorlog hier gehuisvest. In die tijd zijn Nederlanders nog niet zo gewend aan mensen met een donkere huidskleur. We worden met argusogen bekeken. Vanachter de hekken kijk ik letterlijk naar de buitenwereld. Ik heb een keuze: of me verzetten tegen deze situatie en in opstand komen óf mij aanpassen aan de Nederlandse cultuur en integreren. Ik kies voor dit laatste. Daarnaast bijt ik me vast in de vurige wens om ooit de baas te worden binnen een Nederlands bedrijf.”

Dat laatste is Frank een aantal keren met veel begeestering gelukt. Hij werd de hoogste marketingbaas of CEO bij nationale en internationale topconcerns. Maar waarom dan een lager cijfer? In zijn reflectie geeft Frank aan dat deze innerlijke drijfveer hem weliswaar zakelijk succes heeft gebracht, maar dat dit soms ten koste is gegaan van zijn privéleven. Altijd maar ten dienste staan van het bedrijf. Vroeg de deur uit en diep in de avond of na middernacht het terrein weer oprijden. Soms wekenlang weg van huis en haard. ,,Dan toch nog een cijfer 8?” ,,Jazeker, ik ben een mooie Nederlandse vrouw tegengekomen waar ik al meer dan 40 jaar veel van hou en samen met haar prachtige kinderen heb gekregen. Ik ben apetrots op hen.” En dan mijn hamvraag, vanwaar het cijfer 10? Frank kijkt me aan en zie zijn mondhoeken naar boven krullen. ,,Omdat ik nu dingen zie die je alleen kunt zien als je er de tijd voor hebt.” Het is bijna de titel van een boek waar hij naar verwijst, van Haemin Sunim. ,,Misschien ben ik er wel achter gekomen de verkeerde doelen in mijn leven te hebben nagejaagd. Niet het geluk najagen in de zin van materie en belangrijk gevonden willen worden, maar ‘betekenis’ maakt het leven de moeite waard.” Dan volgen zijn memorabele woorden: ,,het leven is na mijn hersenletsel anders geworden, niet minder!”

Opeens begrijp ik waar hij de kracht vandaan haalt om iedere dag een uur fysiotherapie te verrichten. Frank wil leven en betekenis geven. Pas nu snap ik wat zijn drive is geweest om na zijn carrière het inspirerende boek te schrijven: Het Molukt Altijd!. Pas nu volg ik waarom hij medeauteur is van een boek dat gaat uitkomen over een vergezicht naar 2025, waarin hij het essay ‘Kerk en Maatschappij’ voor zijn rekening neemt. Nu begrijp ik waarom hij momenteel een zeer gedetailleerde beschrijving maakt van het Ambonese dorp waar zijn roots liggen en de cultuur en waarden van zijn voorouders portretteert. Frank laat me iedere keer weer opnieuw verbaast staan. Het is weer zo’n bijzonder verhaal dat ik als nagerecht krijg voorgeschoteld. Ik ben bevoorrecht om dit soort mensen tegen te komen. Als ik mijn jas aantrek om weer richting Amsterdam te reizen drukt hij een krantje in mijn handen: KERK IN MOKUM. Ik kijk hem aan. Woorden zijn niet nodig, zijn blik is goud waard. Het blijft een ‘koejong’. In de auto, naast mijn vrouw, tuur ik over de Bommelerwaard. Frank, een bijzondere man met een mooi verhaal…

Moraal van dit narratief

Het vermogen om je aan te passen zit in jezelf. Als mens heb je keuzes en neem je de verantwoordelijkheid om iets van je leven te maken. Daarmee wil ik overigens niet zeggen dat als mensen dit niet lukt, zij dit zelf schuld zijn. Voor ondernemers is het adoptieve vermogen een essentiële competentie. Als het ecosysteem waarvan je als ondernemer deel uitmaken verandert, kun je vaak alleen overleven als je in staat ben om je aan te passen. Of zoals Rajaram et al. (2018) publiceerden in hun wetenschappelijke artikel: Adapt or Die!